STOLPERSTEİNE

Tökezleme Taşları*

Sanatçı Gunter Demnig Tökezleme Taşlarını imal etmeye başlayalı 20 yıldan fazla oldu. Bu süre içerisinde Avrupa’nın pek çok şehrinde ve elbette Berlin’de çok sayıda Tökezleme Taşı yerleştirildi ve bunların 2019 yılı sonu itibariyle sayısı 75.000’e ulaştı.

Nedir bu Tökezleme Taşı ve kimler için yerleştiriliyor?

Berlin’e ziyarete gelen arkadaşlarıma şehrin dünyaca ünlü müzeleri ve galerilerinin yanı sıra özellikle Holocaust Anıtı ve Yahudi Müzesini de gezmelerini tavsiye ederim. Şehrin kültür hayatını derinden etkilemiş Yahudi cemaatine ait izleri sürmek Berlin’i eksiksiz tanımanın yollarından biridir. Bu anıtların yanında Berlin ziyaretçilerinin çok sık karşılaştıkları Tökezleme Taşları da hatırlama kültürünün bir parçası olup şehrin geçmişi ilgili önemli ipuçları taşıyan eserlerdir.

Aleida Assmann Almanya’nın Nazi rejimini yorumlayışının özellikle Berlin duvarının yıkılmasından sonra önemli bir değişikliğe uğradığını yazar.[1] Bu dönem kötülüklerle dolu geçmiş ile hesaplaşmanın ve yeni bir hatırlama kültürünün temellerinin atıldığı bir dönem olmuştur. Hatırlama kültürünün şehirlerdeki izdüşümü sanat eserlerinde ve yeni kurulan müzelerde de görülmeye başlanır. İşte bu dönemin ruhunun etkisiyle olsa gerek G. Demnig Tökezleme Taşları adını verdiği projesini hayata geçirir. İlk taş, Nazilerin Sinti ve Roma deportasyonunu ilan ettikleri günün 50. yılına denk gelen tarihte, 16 Aralık 1992 tarihinde Köln’de Belediye binasının önüne yerleştirilir. Daha sonra Avrupa’nın birçok şehrinden Tökezleme Taşı talepleri gelecektir.

Bu taşlar Nazi döneminde (1933-1945) sürülen, Toplama Kamplarına gönderilen, öldürülen, intihara veya ötenaziye sürüklenen Yahudi, Sinti-Roma, homoseksüel, komünist, Yehova Şahiti veya rejim tarafından marjinal gruplar olarak tanımlanan dilenciler, alkolikler, fahişeler gibi Nazi kurbanları için yerleştiriliyor. Boyutları 96 x 96 x 100 mm olan bu taşlar kaldırıma veya Nazi kurbanlarının bir zamanlar ikamet ettikleri evlerin girişine yerleştiriliyor. Taşın üzerindeki pirinç levhaya isimlerinin yanı sıra biliniyorsa doğum-ölüm tarihleri ve nerede öldüğü yazılıyor. Sanatçı G. Demnig, Toplama Kamplarında tek bir numara ile fişlenen bu insanların isim ve soy isimlerinin taşlara yazılmasını, insanlık onurlarının iadesi olarak açıklıyor. Taş üzerindeki yazılı bilgileri okumak için eğilmek, bu insanlık dışı muamelelere maruz kalmış kurbanlara gösterilen saygının da ifadesi aynı zamanda. Tökezleme Taşları özel bağışlarla finanse ediliyor. Yağmur ve çamurla kirlenen taşlar bakımlarını üstlenenler tarafından düzenli olarak temizleniyor ve parlatılıyor. Bu taşlarla sizi fiziken değil fikren ‘tökezletmek’ ve böylelikle Nazilerin akıl almaz caniliklere maruz kalmış insanların yaşadıklarını düşünmeniz amaçlanıyor.

Daha fazla bilgi için:

http://www.stolpersteine.eu/start/

https://www.stolpersteine-berlin.de/en

https://www.stolpersteine-berlin.de/en/project/literatur

[1] https://www.deutschland.de/de/topic/politik/deutschland-europa/kultur-des-erinnerns