Brecht – Weigel Müzesi
Epik tiyatronun kurucusu, 20. Yüzyılın en önemli isimlerinden şair ve yazar Bertolt Brecht’in Berlin’de yaşadığı son ev, 1978 yılından beri onun ve karısı Helene Weigel’in adını taşıyan bir müze: Brecht – Weigel Müzesi. Brecht’in 80. Doğum günü dolayısıyla 10 Şubat 1978 yılında açılan müze, Brecht ve Weigel’in kurduğu “Berliner Ensemble” yakınlarında. Müze Brecht-Haus adıyla bilinen ve Chausseestraße 125 numarada bulunan binanın arka kanadında bulunuyor ve Berlin Sanat Akademisi tarafından yönetiliyor. “Brecht Haus” müzeden başka Brecht-Weigel arşivi, Edebiyat Forumu gibi enstitüleri de barındırıyor. Brecht, bu evin birinci katında 1953-1956 yılları arasında sadece üç sene yaşamış.[1] Helene Weigel ise bu dönemde evin ikinci katında, bir başka dairede ikamet etmiş. Brecht 14 Ağustos 1956 günü hayata veda edince vasiyeti gereği evin hemen yanındaki mezarlıkta defnedilmiş. Brecht’in ölümünden sonra bahçe katına yerleşen Weigel ise 6 Mayıs 1971 tarihinde hayatını kaybedene kadar burada yaşamış ve akabinde Brecht’in hemen yanında toprağa verilmiş. Brecht ve Weigel’ın bulunduğu mezarlığın (Dorotheenstädtischer Friedhof) hemen yanında, filozoflardan generallere, bestecilerden heykeltıraşlara, yazarlara ve oyunculara kadar pek çok ünlü insanın kabri olan Fransız (Hugenotte) Mezarlığı var.
Eugen Berthold Brecht 10 subat 1898 günü Augsburg’da dünyaya gelir ve 19 yaşına kadar Bayern eyaletindeki köklü bir tarihe sahip bu şehirde yaşar[2]. 1920 yılında yolu ilk kez Berlin’e düşer, 1923 yılında Helene Weigel ile tanışır.[3] 1933 yılına kadar Augsburg, Münih ve Berlin’de çalışmalarını sürdürür, şiirlerini, oyunlarını yazar ve sahneler. 1933 yılında Nazilerin iktidara gelmesiyle istenmeyen adam ilan edilir ve ailesi[4] ile beraber Berlin’i terk eder. Bu sürgün yılları İkinci Dünya Savaşının bitimine dek sürecektir. Önce sırayla Prag, Viyana, Zürih ve Paris’e giderler. Daha sonra Weigel çocuklarla Danimarka’ya geçer. Aynı yıl Brecht Danimarka’da bir ev satın alır ve ailesiyle beraber 1939 yılında kadar burada yaşar. Bu esnada Brecht’in kitapları Almanya’da yakılır ve 1935 yılında vatandaşlıktan çıkarılır.
Brecht 1939 yılında Stockholm’a, 1940 yılında Helsinki’ye geçer. 1941 yılında Amerika Birleşik Devletleri vizesi alarak gemi ile bu ülkeye gider ve 1947 yılına kadar burada ikamet eder. 1948 yılında Avrupa’ya dönen Brecht’e, Sovyet işgali altındaki Doğu Berlin kapılarını açar. 1949 yılında Brecht – Weigel ikilisi burada Berliner Ensemble’yi kurarlar. Brecht ve Weigel 1949-1953 yılları arasında Berlin Weißensee semtinde Berliner Allee 185 adresinde yer alan bir villada ikamet ederler. 1952 yılında ise hem daha rahat çalışmak hem de tiyatro dünyasının stresinden uzaklaşmak için Berlin yakınlarında Buckow isimli küçük bir şehirde göl kıyısındaki bir villayı yazlık ev olarak kullanmak üzere satın alırlar. Bu villa bugün artık müze olarak kullanılmakta.[5] Daha sonra Brecht Berliner Ensemble’nin yeni yuvası “Theater am Schiffbauerdamm”[6] a yakın olması nedeniyle Chausseestraße 125 numarada yer alan binanın arka kanadında birinci kata taşınır. Weigel‘da aynı binanın ikinci katına yerleşir. Brecht’in dairesi üç oda, bir banyo ve bir küçük mutfaktan oluşmaktadır. Odaların en büyüğünde, her birinde ayrı bir eser üzerinde çalıştığı değişik form ve büyüklükteki birçok çalışma masası ve kütüphanesinin bir bölümü vardır. İkinci çalışma odası daha küçüktür; bir masa, iki sandalye, iki koltuk ve ikinci bir kütüphane yer alır. Duvarları No-Maskeleri ile süslüdür. Kütüphanesinde yaklaşık 4000 kitap vardır. En ufak oda ise yatak odasıdır.
15 Mayıs1955 günü Brecht vasiyetnamesini yazar; ölümünden sonra tören yapılmasını istemez ve sade bir şekilde evinin yanındaki mezarlıkta toprağa verilmeği tercih eder. 14 Ağustos 1956 günü yatağında ebedi uykusuna dalar. Weigel Brecht’in ölümünden sonra giriş katındaki daireye taşınır. Burada aydınlık ve camekanlı bir oturma odası, büyük bir yatak odası, kütüphane, mutfak ve banyo yer alır. Bir yandan 1949 yılından beri sürdürdüğü Berliner Ensemble Intendantlık görevine devam eder bir yandan da Brecht’in tüm arşivini düzenler ve koruma altına alır. Weigel’in 6 Mayıs 1971 de ölümünden sonra ise Sanat Akademisi (Akademie der Künste) elindeki diğer Brecht arşivleriyle beraber Weigel’in oluşturduğu arşivi birleştirir ve bu arşiv Chausseestraße 125 numarada bulunen Brecht-Haus’ da muhafaza eder. Hayatı boyunca Brecht’i desteklemiş ve ona kol kanat germiş Weigel’ın naaşı Brecht’in hemen yanı başına defnedilir.
Kaynaklar:
Akademie der Künste (Hrsg.), Chaussestrasse 125. Die Wohnungen von Bertolt Brecht und Helene Weigel in Berlin-Mitte 2(Berlin 2006)
H. Breloer, Brecht. Roman seines Lebens (Köln 2019)
https://www.adk.de/de/archiv/museen/brecht-weigel-museum/index.htm
https://www.berliner-ensemble.de/das-theater-am-schiffbauerdamm
http://www.brechtweigelhaus.de/
[1] Akademie der Künste bünyesinde bulunan ev ile ilgili detaylı bilgiye web-sitesinden ulaşabilirsiniz:
https://www.adk.de/de/archiv/museen/brecht-weigel-museum/index.htm
[2]Brecht’in doğduğu şehirde izlerini sürmek isteyenler ilk bilgileri edinmek için bu linkteki broşürden faydalanabilirler: https://www.augsburg-tourismus.de/files/augsburgtourismus/media/infomaterial/pdf/regio_bertolt_brecht_2016.pdf
[3] Weigel 12 Mayıs 1900 Viyana doğumludur. Tiyatro oyuncusudur ve mesleğini 1919 yılından beri Almanya’da icra etmektedir.
[4] Brecht’in sürgün yıllarında yanında Weigel ve onunla ortak olan çocukları vardır. Brecht’in ilk cocugu sevgilisi Paula Banholzer’den olma Frank adında bir oğlan çocuğudur. Paula’nın hamile kalması üzerine Brecht kızın babasından evlenmeleri için izin istemiş, fakat ikna edememiştir. Kısa bir süre sonra Brecht oyuncu Marianne Zoff ile yeni bir ilişkiye başlamış, 1922 yılında onunla evlenmiştir. Bu ilişkiden 1923 yılında Hanne adında bir kız çocuğu sahibi olmuştur. Daha sonra Brecht 1923 yılında geldiği Berlin’de tiyatro sanatçısı Helene Weigel ile tanışır. 1924 yılında oğulları Stefan doğar ve Brecht Berlin’e taşınır. 1929 yılında ilk karısından boşanır ve Weigel ile evlenir. İkinci çocukları Barbara 1930 yılında doğar.
[5] http://www.brechtweigelhaus.de/
[6] Berliner Ensemble bugün hale aynı tiyatro binasında oyunları sahnelemekte. “Neobarok” stilde inşa edilen tiyatro binası perdelerini 1892 yılında açmış. Yakın zamanda bahçeye yeni ve modern bir bina eklendi (Das neue Haus). Tiyatronun kantini hem oyuncular hem de izleyiciler tarafından sıkça ziyaret edilen lezzetli bir restoran. Tiyatro binasının tarihi ile ilgilenenler için bilgi: https://www.berliner-ensemble.de/das-theater-am-schiffbauerdamm